Làng Đệm Phò Trạch

          Cách Trung tâm thành phố Huế khoảng 50 km về hướng Bắc, làng Phò Trạch với nghề đan đệm bàng có bề dày hàng trăm năm. Ở đây, hệ sinh thái của đồng bằng thềm biển với sự hình thành những vùng đất trũng quanh năm gây ngập nước đã tạo điều kiện cho cây cỏ Bàng phát triển. Các sản phẩm đan bằng thứ nguyên liệu tự nhiên này bao giờ cũng được thị trường ưa chuộng vì nó có màu đẹp và có độ bền chắc.
          Quy trình để làm ra một chiếc đệm bàng qua rất nhiều khâu. Từ tháng hai âm lịch, người dân làng Phò Trạch đi cắt cây bàng ở ruộng về, sau đó phơi khô bằng ánh nắng tự nhiên từ 3-5 ngày, rồi phân loại. Từng bó bàng được cất giữ cẩn thận để gia đình có thể đan đệm được quanh năm. Vất vả nhất là khâu đạp bàng cho sợi bàng dẹp và mềm mới đan được. Dụng cụ để giã bàng là một cái cối đạp bàng, gần giống như cối giã gạo.

          Khi đan, người ta so những sợi bàng mềm xếp cạch nhau cùng 1 hướng, khoảng 20-30 sợi, quay lại theo hướng vuông góc với những sợi đã sắp trước. Hoa văn hoặc chữ có thể điểm xuyết để tăng độ kỹ xảo và mỹ thuật. Khi đan xong là đến công đoạn bất 2 đầu (khóa múi), có 2 loại bất: Bất tua múi – bất kép và bất tua bao - bất đơn tùy vào yêu cầu của sản phẩm. Những người đã có nghề từ lâu năm có thể đạt tới kỹ xảo và khéo léo đan vào ban đêm mà không cần ánh sáng.
           Với đặc tính chống ẩm về mùa Đông và thoáng mát về mùa Hè, lối đan truyền thống kết hợp với hoa văn dân gian, những sản phẩm của làng nghề đang gây hiệu ứng tốt với người tiêu dùng. Bên cạnh những sản phẩm truyền thống là những sản phẩm mỹ nghệ sinh hoạt và trang trí như: Chiếu du lịch tắm biển, nệm ngồi, túi xách thời trang, khay đựng, giỏ rác, đèn trang trí… một số sản phẩm được sản xuất theo tiêu chuẩn mới của châu Âu, trong đó chú trọng đến tính tiện lợi, tính dân gian và tính thân thiện với môi trường.

          Từ thế kỷ XIX, nhà thơ Đặng Huy Trứ đã mô tả chiếu đệm làng Phò Trạch với những lời thơ trân trọng, đánh giá:
                                     Thôn xã điền tang nhật dữ thân
                                     Đảm duy Phò Trạch tối triêm tân
                                     Hoàn bồ, hữu ý tứ dân dụng
                                    Sáng tháp tương y quán thế trần (…)
           Nghĩa là:
                    Nghề làm ruộng, trồng dâu ở nhà quê ngày càng thân thiết.
                   Chỉ có chiếu đệm làng Phò Trạch là khéo mới
                   Cây cỏ năn, cỏ lác mà có ý thức chế biến cũng đủ dùng cho dân.
                   Giường, phản nhờ đó mà coi thường bụi bặm.

          Dịch thơ:

                                   Nông trang thôn dã trở nên gần,
                                   Đệm làng Phò Trạch khéo và xinh
                                   Cỏ năn, cỏ lác giúp dân dụng
                                   Giường phản quản chi lấm bụi trần.